Ο όρος συμπερίληψη σηματοδοτεί , στην καλή του περίπτωση, την διεύρυνση. Δηλαδή το άνοιγμα προς το διαφορετικό, το οποίο και έχει πλέον την δυνατότητα, πολιτικά η προσωπικά, είτε ως μειονότητα ,είτε ως πρόσωπο, να συμμετέχει επί ίσοις όροις στην ήδη υπάρχουσα συλλογική καθημερινότητα.
Από τον διαφωτισμό και τον Καντ υπήρχε το ζήτημα της διεύρυνσης στην ανθρώπινη έκφραση. Έπρεπε κι ήταν δίκαιο να γίνει διεύρυνση στις Τέχνες, την κοινωνία ( οικονομία,πολιτισμός κλπ), συμπεριλαμβάνοντας όσους βρίσκονταν στο περιθώριο. Έτσι οι” προοδευτικες” δυνάμεις αναζητούσαν τον εμπλουτισμό σε όλα τα στοιχεία της ανθρώπινης πραγματικότητας.
Το διαφορετικό σε κάθε του μορφή άρχισε να γίνεται πόλος έλξης και υλικό εμπλουτισμού της ανθρώπινης διάστασης είτε επρόκειτο για την γλώσσα, την οικονομία,την κοινωνία ,τον πολιτισμό.
Και κάπως έτσι μετά τον διαφωτισμό του 18ου αιώνα και τον ρομαντισμό του 19ου γεννήθηκε η νεωτερικοτητα . Η πρόοδος κι ο εμπλουτισμός, σε μια Βιομηχανική εποχή έμοιαζε κάτι θετικό στην ανθρωπότητα.
Από το τέλος όμως του 20ου αιώνα κι τις αρχές του 21ου, η ιδέα της διεύρυνσης, ως εργαλείο προόδου, υιοθετήθηκε από την νεοφιλέλευθερη δεξιά κι αριστερά, οι οποίες ,αν και ξεκίνησαν από διαφορετική ιδεολογική αφετηρία ( η αριστερά για κοινωνικούς λόγους, η δεξιά για οικονομικούς) καθ’οδον ταυτίστηκαν( πίσω από την ψευδαίσθηση μίας δικής τους ερμηνείας της εξελιξης) και μετονόμασαν την διεύρυνση , συμπερίληψη.
Τι ωραία βέβαια που ακούγεται η λεξη ! Δηλαδή να συμπεριλάβουμε στην παρέα μας ,τις μειονότητες,τους ξένους ,τους διαφορετικούς ,τους αδύνατους. Μέσω της συμπεριληψης θα είμαστε όλοι μια οικογένεια. Τέρμα ο ρατσισμός,ο αντισημιτισμος, η ξενοφοβία κλπ. Πολύ όμορφη εικόνα. Ποιός δημοκράτης διαφωνεί; Κανείς!!!
Για ενίσχυση μάλιστα του αγώνα τους οι αριστεροδεξιοί νεοφιλέλευθεροι έγιναν δυναμικοί, σκληροί ακτιβιστές μετατρέποντας την συμπερίληψη σε ένα είδος δυτικού “τζιχαντ. Κι έτσι άρχισαν να διώχνουν το ” κακο” όπου το εύρισκαν, ως καθε μορφής διάκριση, ως γενικά συντηρητικότητα ,ως πατριαρχία. Στα πλαίσια αυτό ως μπουλντόζα , παρέσυραν τα πάντα. Θέλησαν να καταργήσουν παντού τα ορια: από το μεταναστευτικο,ως τα γράμματα ,την παιδεία , την θρησκεία ,την οικονομία, την οικογένεια, την έννοια της πατρίδας, το περιβάλλον,τον πολιτισμό, ν’αλλάξουν τις παραδόσεις ,την κλασσική παιδεία .Και πιστεύουν ότι επιτελούν το καλό.
Όμως αυτο το τελευταιο σημαινει οτι όποιος μπαίνει σε μια παρέα θέλει ναναι ισότιμος με τους υπολοίπους. Αυτή είναι η ουσία του συμπεριληπτικού Διαφωτισμού.
Να ομως που δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι άλλοτε “αποκλεισμενοι” έρχονται και στοχοποιουν κάποιος από αυτούς που βρήκαν. Ο Πασκάλ Μπρουκνέρ μιλά για ” αντι-λευκο” ρατσισμό οχι υποχρεωτικά από την μαύρη κοινότητα αλλά από τους φανατικούς της woke ατζέντας. Το ζητούμενο ομως είναι η συνύπαρξη κι οχι η εκδίκηση. Όχι να διώξουμε τους άλλους “διώκτες” και να γίνουμε με την σειρά μας νέοι διώκτες. Συμπερίληψη σημαίνει συνύπαρξη κι όχι νέας μορφής εξουσία κι αποκλεισμός. Ο νέου τύπου ρατσισμός, η woke ιδεολογία ,είναι εν εξελίξει : θέλοντας να βοηθήσει τους παλαιστινίους γινεται αντισημιτικος ( Μελανσον στην Γαλλία), θέλοντας να βοηθήσει την Ουκρανία ωθεί σε παγκόσμιο πόλεμο ( ο Μπαιντεν και η παρέα του) ,στο όνομα της ασφάλειας υπερβάλλει σε αντιδρασεις( Νετανυαχου στο Ισραήλ) η θέλοντας να βοηθήσει τις γυναίκες στοχοποιει συνολικά τους άντρες ( ο νεοφεμινισμος) κλπ.
Μήπως πρέπει να επανέλθει η λέξη “οριο”;
Οχι ως τάση αρνηση της διεύρυνσης η της ουσιαστικής συμπερίληψης ,αλλά ως προσπάθεια αυτογνωσίας. Ο Αριστοτέλης με την θεωρία του της μέσης οδού μας έμαθε ότι μια ευθεία γραμμή δίχως μέση αλλά μόνο με άκρα δεν έχει ισορροπία. Χρειάζεται το όριο του μέσου ως σημείο βάσης. Όριο όμως σημαίνει αυτογνωσία. Κι αυτή πρεπει να είναι το εργαλείο μιας ισορροπημένης συμπερίληψης .
Δημοσθένης Δαββετας, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός .
